Trong tiến trình số hóa chuỗi cung ứng, hàng hóa vật chất đang được nhiều tổ chức xem xét như một đối tượng phù hợp để “Tokenize” (biểu diễn dưới dạng chứng thưsố). Tại Việt Nam, thế mạnh ở vàng, cà phê, hồ tiêu, điều, thủy sản, cao su… mở ra khả năng nghiên cứu các mô hình minh bạch hơn về định lượng, kiểm định và truy xuất.
Vì sao hàng hóa phù hợp cho bước đi “Tokenize”?
Ở giai đoạn đầu của thị trường ứng dụng tài sản thực trên nền tảng số, nhóm hàng hóa (commodities) thường được xem là dễ tiếp cận nhờ một số đặc trưng thuận lợi: có thể định lượng rõ ràng (trọng lượng, quy cách), có khung tiêu chuẩn chất lượng, có bảng giá tham chiếu quốc tế và lịch sử lưu thông lâu năm. Khả năng lưu kho, kiểm định và đối chiếu vật lý cũng giúp việc xây dựng cơ chế dự phòng/bảo chứng trở nên khả thi hơn về mặt vận hành.
Với bối cảnh Việt Nam sở hữu thế mạnh ở vàng, cà phê, hồ tiêu, điều, thủy sản, cao su… việc khảo sát các mô hình “Tokenize” hàng hóa, nếu thực hiện đúng chuẩn, đúng phạm vi pháp lý có thể hỗ trợ minh bạch hóa quy trình, tối ưu vận hành chuỗi cung ứng và mở rộng khả năng tiếp cận thị trường của các chủ thể tham gia.
Nguyên tắc vận hành & tuân thủ cần được ưu tiên
Khi nói tới “Tokenize” hàng hóa, điểm trọng yếu không chỉ là công nghệ mà còn là cách thức kiểm soát rủi ro về:
- Định lượng & định giá: trọng lượng, grade chất lượng, nguồn giá tham chiếu và cơ chế cập nhật giúp việc biểu diễn giá trị số có thể minh bạch hơn.
- Lưu kho & kiểm định: kho đạt chuẩn (ví dụ ISO/HACCP), quy trình kiểm định độc lập, hồ sơ truy xuất nguồn gốc giúp việc bảo chứng có thể đáng tin cậy.
- Đối soát & công bố dự phòng: mô hình công bố minh bạch lượng hàng hóa bảo chứng (Proof-of-Reserve) cần được thiết kế thận trọng, gắn với kiểm toán/đối soát định kỳ.
- Hạ tầng kỹ thuật: oracle dữ liệu, ghi nhận lịch sử lưu kho, nhật ký thay đổi trạng thái hàng hóa… cần đáp ứng yêu cầu an toàn, khả dụng và chống can thiệp.
- Tuân thủ pháp lý: mọi bước triển khai nên được tham chiếu quy định hiện hành và/hoặc các cơ chế thử nghiệm (sandbox) khi có;.
Trường hợp tham chiếu: đối với vàng
Các doanh nghiệp định hướng RWA có thể đặt câu hỏi về tokenize đối với vàng. Vàng có đặc tính là có hệ tiêu chuẩn, có thị trường tham chiếu quốc tế và dễ lưu kho. Ở góc độ mô hình hóa, có thể hình dung quy trình vận hành mang tính khái quát như sau:
- Vàng vật chất được kiểm định và lưu kho theo quy chuẩn do đơn vị lưu ký công bố.
- Dựa trên biên bản kiểm định và lưu kho, hình thành “tokenize” đại diện theo tỷ lệ tham chiếu (ví dụ 1:1).
- Việc chuyển nhượng/đổi trả giữa “chứng chỉ số” và vàng vật chất — nếu có — cần mô tả rõ điều kiện, quy trình và giới hạn.
- Thông tin bảo chứng và kiểm tra độc lập có thể được công bố theo chu kỳ.
Tuy nhiên, vàng là một tài sản đặc biệt hơn các loại tài sản thông thường. Do đó, cần lưu ý tuân thủ khung pháp lý liên quan (khi có quy định cụ thể) và coi trọng quá trình R&D, kiểm soát rủi ro trước khi cân nhắc vận hành thực tế.
Trường hợp tham chiếu: cà phê và câu chuyện chuẩn hóa chuỗi cung ứng
Việt Nam dẫn đầu về Robusta, nhưng chuỗi cung ứng còn phân mảnh, biến động giá cao và khó tiếp cận vốn. Ở mức mô hình, “Tokenize” cà phê có thể hỗ trợ:
- Chuẩn hóa theo lô (độ ẩm, phân loại, grade, trọng lượng) gắn với mã truy xuất.
- Hình thành “tokenize” đại diện theo đơn vị nhỏ (ví dụ 1 kg), tạo điều kiện giao dịch/trao đổi trong phạm vi cho phép.
- Hỗ trợ các bên tham gia (nông hộ, kho, doanh nghiệp chế biến/xuất khẩu) có thể tối ưu dòng tiền và quản trị tồn kho, tùy vào quy định.
CoffeFi được định hướng như một đề án nghiên cứu về số hóa đại diện lô hàng cà phê và kết nối dữ liệu giữa người sản xuất – kho – doanh nghiệp. Mọi chức năng tài chính mở rộng (ví dụ dùng chứng chỉ số để vay vốn, phát thưởng…) nếu có sẽ chỉ được xem xét trong khuôn khổ thử nghiệm phù hợp và theo phê duyệt từ cơ quan có thẩm quyền.
“Điểm xuất phát tốt nhất không nằm ở ‘công nghệ gì’, mà ở quy trình đo lường và kiểm định có thực sự kiểm soát hay chưa.” — Eric Vương
Lợi ích tiềm năng và rủi ro trọng yếu
Lợi ích tiềm năng
- Tính thanh khoản vận hành: dòng hàng hóa có thể được trao đổi linh hoạt hơn theo nhu cầu thực, thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào chu kỳ mùa vụ/hợp đồng.
- Minh bạch chất lượng: mỗi lô hàng gắn hồ sơ kiểm định, lịch sử lưu kho và mã truy xuất, giúp hạn chế gian lận.
- Kết nối thị trường: chuẩn dữ liệu thống nhất có thể giúp doanh nghiệp Việt tiếp cận đối tác quốc tế thuận tiện hơn.
Rủi ro trọng yếu
- Pháp lý & phân loại: tuân thủ khung pháp lý để lựa chọn cách tiếp cận phù hợp, tránh việc thực hiện ngoài phạm vi thử nghiệm hoặc cấp phép.
- Vận hành kho & bảo chứng: chênh lệch giữa báo cáo và tồn kho thực, sai lệch kiểm định, rủi ro bảo quản.
- Dữ liệu & oracle: lỗi cập nhật, thao túng dữ liệu, hoặc phụ thuộc đơn nguồn cung cấp thông tin.
Lời kết
“Tokenize” hàng hóa, khi tiếp cận đúng mức và đúng khuôn khổ, có thể trở thành một hướng đi giúp nâng cao hiệu quả vận hành chuỗi cung ứng, củng cố minh bạch chất lượng và mở ra các cách thức kết nối thị trường linh hoạt hơn. HVA lựa chọn cách tiếp cận dựa trên tuân thủ – minh bạch – thận trọng, đặt trọng tâm vào vận hành và quản trị rủi ro, đồng thời chỉ coi các tính năng mang màu sắc tài chính là nội dung nghiên cứu cho đến khi có hướng dẫn pháp lý phù hợp.
Chuỗi bài mang tính chia sẻ kiến thức – thông tin, không phải khuyến nghị đầu tư hay chào bán sản phẩm tài chính, không nhằm để phân tích hay dự đoán pháp lý mà tập trung chia sẻ về công nghệ, kinh tế, đầu tư. Các nội dung đề cập đến quy định, nếu có, sẽ được viết dựa trên các nguyên tắc pháp luật đã có, các phần chưa có quy định chi tiết sẽ được giải thích và đề cập dựa trên kinh nghiệm tại các quốc gia đã triển khai trên thực tế. Quý độc giả cần chủ động tìm đọc và nắm rõ chủ trương chính sách, khung pháp lý hiện hành của Việt Nam thông qua văn bản chính thống; đồng thời, cần tuân thủ khung pháp lý hiện hành và chỉ hoạt động khi được cấp phép cụ thể, thận trọng và có trách nhiệm với Nhà nước, cộng đồng, xã hội.
Vương Lê Vĩnh Nhân (Eric Vương)
Chủ tịch HĐQT
Công ty Cổ phần Đầu tư HVA
