Trong giai đoạn 2024–2035, số hóa dữ liệu liên quan đến tài sản, quyền lợi và dòng tiền theo cách có thể kiểm chứng, tự động hóa và kiểm soát rủi ro được xem là hướng đi nhiều tổ chức trên thế giới nghiên cứu. Tuy nhiên, không phải mô hình nào “đưa dữ liệu tài sản lên hạ tầng sổ cái phân tán” cũng đạt chuẩn. Một nền tảng bền vững cần ba trụ cột: minh bạch có thể kiểm chứng, tự động hóa vận hành và tuân thủ pháp lý.
Kiến trúc tổng thể 5 lớp
Một hệ thống hoàn chỉnh thường được tổ chức thành năm lớp: định danh & tuân thủ; đăng ký và chứng thực dữ liệu tài sản; lớp đại diện hóa và logic hợp đồng; lớp dữ liệu tài chính & kiểm toán; và lớp dịch vụ giao dịch – vận hành thị trường theo quy định. Cấu trúc phân lớp giúp phân tách trách nhiệm, kiểm soát rủi ro và mở đường cho kiểm toán độc lập.
Lớp định danh, pháp lý và kiểm soát rủi ro
Lớp nền tảng này bảo đảm mọi hoạt động đều gắn với danh tính đã được xác minh và chịu cơ chế kiểm soát phù hợp. Hệ thống eKYC sử dụng nhận dạng tài liệu, đối chiếu sống, quét MRZ; điểm số rủi ro theo hồ sơ; và cơ chế giới hạn truy cập theo vùng lãnh thổ khi cần. Nhật ký pháp lý (legal ledger) lưu trữ có tổ chức các hợp đồng, chứng thư, thỏa thuận, nhằm phục vụ tra soát và kiểm toán.
Về kỹ thuật, khóa mật mã được quản lý bởi dịch vụ KMS; danh tính có thể được gắn với xác nhận thông tin trên hạ tầng sổ cái phân tán dưới dạng chứng chỉ không chuyển nhượng; và một “compliance engine” mô phỏng quy trình kiểm soát nội bộ như trong tổ chức tài chính.
Lớp đăng ký tài sản và chứng thực
Mục tiêu là bảo đảm dữ liệu phản ánh đúng thực tế đã thẩm định. Hồ sơ pháp lý, quyền sở hữu, giấy phép/hợp đồng, dữ liệu định giá theo thông lệ IFRS và lịch sử dòng tiền được lưu trữ trong cơ sở dữ liệu có kiểm soát truy cập.
Siêu dữ liệu có thể được băm (hash) và đóng dấu thời gian để chứng minh tính toàn vẹn; kết nối đến hệ thống thực tế (POS, ERP, DMS, hệ thống sản xuất, giao dịch ngân hàng) thông qua oracle để cập nhật dữ liệu. Ví dụ, bất động sản có hồ sơ chứng nhận và hợp đồng; lĩnh vực F&B có nguồn doanh thu từ POS; khoản phải thu có hóa đơn và phụ lục hợp đồng. Cách tiếp cận “database tập trung + bằng chứng bất biến” giúp vừa tuân thủ yêu cầu quản trị dữ liệu, vừa tạo dấu vết kiểm toán.
Lớp đại diện hóa quyền lợi & logic hợp đồng
Đây là nơi quy tắc vận hành được mã hóa thành logic có thể thực thi. Khi triển khai trên các mạng công khai, có thể tham khảo các chuẩn giao thức được cộng đồng sử dụng rộng rãi (ví dụ họ ERC trong hệ sinh thái hợp đồng thông minh) để bảo đảm tính tương thích.
Tùy kịch bản, hệ thống thiết kế các hợp đồng đại diện tài sản, hợp đồng phân bổ dòng tiền theo thỏa thuận, hợp đồng đáo hạn, hợp đồng cầm cố/tài sản đảm bảo, và cơ chế kiểm soát hạn mức giao dịch.
Lớp dữ liệu tài chính và kiểm toán
Để minh bạch có thể kiểm chứng, hệ thống cần dòng dữ liệu liên tục từ POS, sao kê ngân hàng, hóa đơn thanh toán, vận hành sản xuất hoặc các nguồn doanh thu hợp pháp khác. Lớp FinLedger ánh xạ dữ liệu về các chuẩn mực kế toán quốc tế thường được tham chiếu như IFRS 9/10/13/15/16, nhằm hỗ trợ phân loại, ghi nhận, đo lường và hợp nhất khi cần.
Các mô hình phân tích phát hiện bất thường, so sánh dự báo với thực tế và gắn cờ rủi ro giúp đội ngũ quản trị chủ động. Tại các mốc quan trọng, hệ thống có thể tạo “bằng chứng tài chính” bằng cách băm sự kiện và ghi dấu trên hạ tầng sổ cái phân tán, phục vụ đối chiếu độc lập.
Lớp dịch vụ giao dịch và vận hành thị trường
Lớp này là giao diện cung cấp chức năng cho người dùng đủ điều kiện theo quy định. Thay vì tập trung vào “mua/bán”, trọng tâm là quản trị truy cập theo chính sách từng quốc gia, phân loại sản phẩm theo hồ sơ rủi ro, bảng điều khiển dòng tiền, lịch nghĩa vụ chi trả theo hợp đồng, và các công cụ vận hành khác. Cơ chế khớp lệnh có thể là sổ lệnh hoặc công thức tạo lập thanh khoản tùy đặc tính tài sản và yêu cầu pháp lý. Mọi chức năng đều được kích hoạt theo phương thức “tuân thủ trước, tính năng sau”.
Bảo mật theo mô hình phòng thủ nhiều lớp
Một nền tảng nghiêm túc phải nhìn bảo mật như quy trình liên tục. Ở lớp tài khoản: xác thực đa yếu tố, passkey, chống giả mạo và cảnh báo lừa đảo. Ở lớp dữ liệu: mã hóa khi lưu trữ và khi truyền, tách rời dữ liệu nhận dạng cá nhân, và mô hình zero-trust. Ở lớp hạ tầng: môi trường cloud đã được gia cố, tường lửa ứng dụng, hệ thống phát hiện/phòng ngừa xâm nhập, chống tấn công từ chối dịch vụ. Ở lớp hợp đồng: kiểm thử hình thức, giám sát thời gian thực. Ở lớp dòng tiền: đối soát với ngân hàng, cơ chế phong tỏa điều kiện và cờ rủi ro tự động.
Ứng dụng AI một cách có trách nhiệm
AI hỗ trợ định giá tài sản theo mô hình tham chiếu, chấm điểm rủi ro tín dụng – gian lận, phân tích dị thường dòng tiền, rà soát điều khoản bất thường trong tài liệu pháp lý và gợi ý phân bổ danh mục vận hành cho tổ chức. Tất cả kết quả do AI tạo ra chỉ là đầu vào tham khảo cho con người, luôn đi kèm ngưỡng tin cậy, nhật ký giải thích và cơ chế kiểm duyệt.
Lời kết
Kiến trúc kỹ thuật cho một nền tảng RWA chuẩn quốc tế không dừng ở “đưa dữ liệu lên chuỗi”, mà là thiết kế một hệ thống minh bạch – tự động – tuân thủ, với kiểm soát rủi ro xuyên suốt: từ định danh, chứng thực dữ liệu, logic hợp đồng, dữ liệu tài chính, đến vận hành thị trường và bảo mật. HVA hướng tới hiện thực hóa kiến trúc này một cách thận trọng và từng bước, trên nguyên tắc: tuân thủ pháp luật, chuẩn mực kế toán – kiểm toán, quản trị rủi ro chặt chẽ, và ưu tiên an toàn người dùng.
Chuỗi bài mang tính chia sẻ kiến thức – thông tin, không phải khuyến nghị đầu tư hay chào bán sản phẩm tài chính, không nhằm để phân tích hay dự đoán pháp lý mà tập trung chia sẻ về công nghệ, kinh tế, đầu tư. Các nội dung đề cập đến quy định, nếu có, sẽ được viết dựa trên các nguyên tắc pháp luật đã có, các phần chưa có quy định chi tiết sẽ được giải thích và đề cập dựa trên kinh nghiệm tại các quốc gia đã triển khai trên thực tế. Quý độc giả cần chủ động tìm đọc và nắm rõ chủ trương chính sách, khung pháp lý hiện hành của Việt Nam thông qua văn bản chính thống; đồng thời, cần tuân thủ khung pháp lý hiện hành và chỉ hoạt động khi được cấp phép cụ thể, thận trọng và có trách nhiệm với Nhà nước, cộng đồng, xã hội.
Vương Lê Vĩnh Nhân (Eric Vương)
Chủ tịch HĐQT
Công ty Cổ phần Đầu tư HVA
