Việt Nam đang nổi lên như một điểm đến hấp dẫn cho các nhà đầu tư quốc tế trong lĩnh vực Fintech. Sự tăng trưởng mạnh mẽ của nền kinh tế kỹ thuật số, cùng với dân số trẻ và tỷ lệ tiếp cận internet cao, đã tạo điều kiện thuận lợi cho sự bùng nổ của các dịch vụ tài chính dựa trên công nghệ. Với tốc độ tăng trưởng kinh tế ấn tượng và tỷ lệ sử dụng điện thoại thông minh ngày càng cao, Việt Nam được đánh giá là một trong những thị trường tiềm năng nhất cho lĩnh vực Fintech trong khu vực.
Tuy nhiên, để thành công tại thị trường tiềm năng này, các doanh nghiệp Fintech cần phải am hiểu về khuôn khổ pháp lý phức tạp, tận dụng nguồn nhân lực kỹ thuật số dồi dào và vượt qua những thách thức tiềm ẩn. Bài viết này sẽ cung cấp cái nhìn tổng quan về thị trường Fintech Việt Nam, những cơ hội và thách thức, cũng như hướng dẫn chi tiết về pháp lý và quy trình gia nhập thị trường cho các nhà đầu tư thông minh.
Thị trường Fintech Việt Nam: Màu mỡ nhưng đầy thách thức
Việt Nam đang nổi lên như một thị trường Fintech đầy tiềm năng, thu hút sự quan tâm của nhiều nhà đầu tư quốc tế. Sự tăng trưởng mạnh mẽ của thanh toán không dùng tiền mặt với 32,77 triệu ví điện tử hoạt động vào cuối năm 2023 cho thấy xu hướng dịch chuyển từ tiền mặt sang thanh toán kỹ thuật số đang diễn ra nhanh chóng. Đặc biệt, thanh toán di động tăng trưởng đột biến với tốc độ trung bình hàng năm lên tới 103,3% trong giai đoạn 2021-2023.
Thị trường Fintech Việt Nam được thúc đẩy bởi làn sóng đầu tư mạnh mẽ. Từ năm 2013 đến 2023 đã có 1,04 tỷ USD được rót vào các startup Fintech về thanh toán. Sự tham gia của hơn 260 công ty Fintech trong các lĩnh vực như thanh toán kỹ thuật số, tài chính thay thế, quản lý tài sản và công nghệ blockchain đã tạo nên một thị trường sôi động và cạnh tranh.
Theo báo cáo của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, giá trị giao dịch không dùng tiền mặt trong năm 2023 gấp 23 lần GDP, ước tính đạt 9.890 tỷ USD, trong khi GDP của Việt Nam đạt khoảng 430 tỷ USD. Điều này cho thấy tiềm năng to lớn của thị trường thanh toán kỹ thuật số tại Việt Nam.
Thị trường Fintech Việt Nam đang chứng kiến sự chuyển dịch mạnh mẽ từ thanh toán tiền mặt sang thanh toán kỹ thuật số, với sự gia tăng đáng kể trong số lượng và giá trị giao dịch thanh toán qua mã QR. Đây là minh chứng cho sự thay đổi mạnh mẽ trong hành vi thanh toán của người tiêu dùng, tạo nên tiềm năng phát triển lớn cho thị trường Fintech tại Việt Nam.
Cuộc cách mạng mã QR: Động lực thúc đẩy thanh toán số
Thanh toán bằng mã QR đang trở thành xu hướng phổ biến tại Việt Nam, thay thế dần các giao dịch tiền mặt truyền thống. Trong hai tháng đầu năm 2024, giao dịch thanh toán bằng mã QR đã tăng vọt 846.41%, minh chứng rõ nét cho tiềm năng phát triển của công nghệ này.
Việt Nam cũng đang tiên phong trong việc kết nối thanh toán xuyên biên giới bằng mã QR, với liên kết thanh toán mã QR song phương giữa Việt Nam và Campuchia ra mắt vào năm 2023, cho phép người dân hai nước dễ dàng thanh toán bằng đồng nội tệ. Bên cạnh đó, Việt Nam còn tham gia cùng các nước ASEAN trong nỗ lực kết nối hệ thống thanh toán, bao gồm mã QR cho giao dịch bán lẻ, nhằm thúc đẩy hội nhập tài chính khu vực.
Thanh toán bằng mã QR không chỉ nhanh chóng, tiện lợi và an toàn mà còn được người dùng ưa chuộng cho các giao dịch hàng ngày. Vị thế dẫn đầu của Việt Nam trong đổi mới Fintech được thể hiện qua việc chính thức kết nối thanh toán mã QR xuyên biên giới với Campuchia vào năm 2023 và tham gia liên kết hệ thống thanh toán với các nước ASEAN.
Đồng thời, dòng vốn đầu tư vào các công ty khởi nghiệp Fintech tại Việt Nam cũng rất sôi động, với thành công của MFast trong việc huy động vốn để giải quyết vấn đề tiếp cận dịch vụ tài chính ở khu vực nông thôn. Hệ sinh thái khởi nghiệp Fintech đa dạng và sự cạnh tranh gay gắt trong thị trường cho thấy tiềm năng phát triển mạnh mẽ của Việt Nam trong lĩnh vực này.
Tham gia thị trường Fintech: Cơ hội và thách thức pháp lý
Thị trường Fintech Việt Nam mặc dù có tiềm năng to lớn nhưng vẫn tồn tại nhiều thách thức pháp lý phức tạp mà các nhà đầu tư cần lưu ý. Các công ty nước ngoài muốn cung cấp dịch vụ cổng thanh toán điện tử và ví điện tử phải tuân thủ các quy định nghiêm ngặt về cấp phép và điều kiện hoạt động, với yêu cầu về vốn pháp định tối thiểu là 50 tỷ đồng và trình độ, kinh nghiệm của đội ngũ lãnh đạo.
Dịch vụ trung gian thanh toán: Các công ty nước ngoài muốn cung cấp dịch vụ cổng thanh toán điện tử và ví điện tử phải tuân thủ các quy định nghiêm ngặt về cấp phép và điều kiện hoạt động. Đòi hỏi các doanh nghiệp phải có Giấy phép Cung cấp Dịch vụ Trung gian Thanh toán từ Ngân hàng Nhà nước Việt Nam. Đối với dịch vụ cổng thanh toán điện tử, cơ sở hạ tầng kỹ thuật phải đảm bảo kết nối giữa các đơn vị chấp nhận thanh toán và ngân hàng để hỗ trợ khách hàng thực hiện các giao dịch thương mại điện tử và thanh toán hóa đơn. Dịch vụ ví điện tử cũng yêu cầu giấy phép tương tự và cung cấp cho khách hàng khả năng nạp, rút tiền và thực hiện các giao dịch thanh toán.
Cho vay ngang hàng (P2P Lending): Là một dịch vụ tài chính mới nổi, nhưng khung pháp lý tại Việt Nam vẫn còn nhiều hạn chế. Hiện chưa có định nghĩa pháp lý rõ ràng hay văn bản pháp quy cụ thể nào điều chỉnh hoạt động của các công ty P2P Lending. Các doanh nghiệp trong lĩnh vực này phải đáp ứng các yêu cầu chung về đầu tư và đăng ký kinh doanh, thường dưới các mã ngành như “Hoạt động bổ trợ cho dịch vụ tài chính”, “Cổng thông tin điện tử” và “Tư vấn quản lý”. Dự thảo Nghị định về cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã đề xuất định nghĩa và khung pháp lý cho hoạt động cho vay ngang hàng, nhưng vẫn đang trong giai đoạn thảo luận và chưa được chính thức ban hành.
Nhìn chung, các quy định pháp luật về Fintech tại Việt Nam đang trong quá trình hoàn thiện, đòi hỏi doanh nghiệp cần theo dõi sát sao và thích ứng linh hoạt để khai thác tối đa cơ hội và vượt qua thách thức.
Kết luận
Thị trường Fintech Việt Nam đang trên đà phát triển mạnh mẽ, mở ra nhiều cơ hội hấp dẫn cho các nhà đầu tư. Để thành công, các doanh nghiệp cần nghiên cứu kỹ lưỡng về khuôn khổ pháp lý, nắm bắt xu hướng thị trường, và xây dựng chiến lược kinh doanh phù hợp. Tận dụng nguồn nhân lực kỹ thuật số và sẵn sàng thích ứng với những thay đổi của thị trường cũng là yếu tố then chốt. Hợp tác chặt chẽ với các cơ quan quản lý và các đối tác trong ngành đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển bền vững của thị trường Fintech tại Việt Nam.
Lưu Tường Bách
Chủ tịch Ủy ban Kiểm toán & Thành viên HĐQT
Công ty Cổ phần Đầu tư HVA
