Trong quá trình chuyển đổi số của thị trường tài chính – kinh doanh, nhiều tổ chức trên thế giới đang tìm kiếm mô hình giúp tài sản thực trở nên minh bạch, dễ theo dõi và thuận lợi trong quản trị cũng như quản lý vốn. Trong số đó, RWA (Real World Assets) nổi lên như một hướng tiếp cận mới, không nhằm thay thế cơ chế truyền thống mà hướng đến cải thiện tính minh bạch, tự động hóa và đối soát dựa trên dữ liệu.
Nền tảng tiếp cận RWA: Minh bạch, có thật và có thể kiểm chứng
Một nền tảng RWA bền vững luôn xuất phát từ nguyên tắc: tài sản, dòng tiền, quyền lợi và dữ liệu đều phải xác thực, có khả năng đo lường và có thể kiểm chứng bằng những hệ thống độc lập. Điều này khác biệt hoàn toàn với các mô hình “biểu diễn tài sản” mang tính lý thuyết hoặc chưa rõ ràng về cơ chế vận hành.
RWA được xem như một giải pháp dữ liệu – công nghệ có khả năng áp dụng cho nhiều loại tài sản như bất động sản, tài sản trí tuệ, trái phiếu, khoản phải thu hay các loại hàng hóa như vàng và nông sản. Mỗi loại tài sản lại được điều chỉnh bởi các quy định pháp luật, dữ liệu và mô hình vận hành khác nhau. Vì vậy, việc thực hiện một quy trình được vận hành chuẩn hóa, thống nhất là điều kiện tiên quyết để giảm thiểu rủi ro trong triển khai thực tế.
Quy trình số hoá tài sản
Quy trình này được xây dựng không nhằm mục đích thương mại hóa ,hướng dẫn hay cấu thành bất kỳ hoạt động tư vấn pháp lý nào trái với quy định pháp luật, mà chỉ mang tính chất chia sẻ dưới góc nhìn cá nhân, cung cấp , cho doanh nghiệp cái nhìn toàn diện về các yêu cầu tuân thủ trong việc số hoá tài sản cũng như các dữ liệu và công nghệ cần có trước khi xem xét số hóa quyền lợi liên quan đến tài sản.
Xác định tài sản và mô hình mô tả quyền lợi
Ngay từ bước đầu tiên, việc phân loại tài sản và lựa chọn mô hình mô tả quyền lợi quyết định toàn bộ cấu trúc vận hành phía sau. Tài sản thuộc bất động sản, doanh thu, trái phiếu hay hàng hóa sẽ đòi hỏi những tiêu chuẩn pháp lý và dữ liệu khác nhau. Đồng thời, quyền lợi được mô tả có thể là doanh thu, lợi nhuận, quyền tài sản hay các hình thức phù hợp khác. Eric Vương nhấn mạnh rằng “việc lựa chọn mô hình phù hợp ngay từ đầu sẽ giúp giảm thiểu sai lệch khi triển khai và tránh được nhiều rủi ro pháp lý”.
Thẩm định pháp lý và xác minh tài sản
Một mô hình RWA chỉ có ý nghĩa nếu tình trạng pháp lý của tài sản và các thông tin liên quan được rà soát, đối chiếu xác thực. Việc triển khai thẩm định các vấn đề liên quan đến pháp lý gồm xác minh chủ sở hữu, kiểm tra tranh chấp, tình trạng thế chấp, hạn chế chuyển nhượng cũng như xem xét mức độ phù hợp của tài sản khi áp dụng mô hình số hóa quyền lợi. Kết quả của quá trình này thường là một báo cáo pháp lý độc lập do đơn vị có chức năng tương ứng thực hiện, làm cơ sở tham khảo cho việc xây dựng hồ sơ và nội dung công bố thông tin ở các bước tiếp theo.
Định giá theo chuẩn kế toán quốc tế
Giá trị của tài sản không chỉ được đo qua thị trường mà còn phải phản ánh dòng tiền kỳ vọng và các yếu tố rủi ro. Việc áp dụng các chuẩn mực kế toán quốc tế (IFRS), bao gồm IFRS 13, 15, 16 và 9, tùy từng loại tài sản. Ví dụ: Một bất động sản cần xem xét giá trị thị trường và giá cho thuê; đối với mô hình F&B có thể sử dụng dữ liệu POS để xác định doanh thu và dòng tiền hoạt động; một tài sản trí tuệ cần được định giá dựa trên các khoản lợi thu được từ việc khai thác quyền sở hữu trí tuệ; đối với hàng hóa có thể tham khảo thêm giá thị trường/ giá quốc tế và thông tin về tình trạng hàng tồn kho và kho lưu trữ. Tất cả giúp thiết lập một báo cáo định giá chuẩn mực, có thể dùng để công bố thông tin tài chính khi cần công khai.
Xây dựng dữ liệu và tạo hồ sơ tài sản
Dữ liệu là phần quan trọng nhất của RWA. Để tạo tiền đề cho các hoạt động RWA, tài sản cần được chuẩn hoá dưới dạng hồ sơ tài sản điện tử, gồm giấy tờ pháp lý, hợp đồng, báo cáo định giá, dòng tiền, hóa đơn, dữ liệu hệ thống POS hoặc ERP, thông tin hình ảnh và metadata. Tất cả các dữ liệu này cần được lưu trữ đa lớp, từ cơ sở dữ liệu truyền thống như SQL đến việc tích hợp các công nghệ tiên tiến như IPFS và Merkle fingerprint để đảm bảo khả năng kiểm chứng và chống chỉnh sửa.
Xây dựng cấu trúc sản phẩm và cơ chế vận hành
Mỗi mô hình quyền lợi gắn với tài sản đều cần được xây dựng trên một khung pháp lý và tài chính minh bạch, trong đó xác định rõ: tỷ lệ phân chia doanh thu, thời hạn thanh toán, điều kiện tham gia, giới hạn nhà đầu tư theo quốc gia, cơ chế dự phòng và đối soát. Để giảm rủi ro, việc sử dụng hệ thống kiểm soát tuân thủ (Compliance Engine) là bắt buộc nhằm kiểm tra khả năng tuân thủ trước khi bất kỳ dự án nào được phép triển khai.
Thiết kế hợp đồng thông minh
Hợp đồng thông minh chỉ là lớp tự động hóa phía cuối, nhưng lại đóng vai trò thể hiện rõ ràng các điều khoản vận hành. Những chức năng phổ biến gồm phân chia doanh thu tự động, điều kiện đáo hạn, whitelist nhà đầu tư, yêu cầu KYC và cơ chế khóa thời gian. Tất cả hợp đồng đều phải được kiểm toán độc lập nhằm tăng độ tin cậy.
Đưa dữ liệu thực vào chuỗi bằng Oracles
Một mô hình RWA bền vững khi dữ liệu thực được đối soát liên tục. Việc phát triển các Oracle riêng như POS Oracle cho doanh thu bán lẻ, Banking Oracle cho đối soát ngân hàng, Audit Oracle cho chứng từ và Production Oracle cho hàng hóa và nông sản. Nhờ đó, dòng tiền của tài sản có thể được theo dõi gần như theo thời gian thực.
Phân phối và quản trị tài sản sau khi số hoá
Việc phân phối có thể thông qua nhiều hình thức phù hợp với quy định pháp luật hiện hành, như giao dịch riêng lẻ, phân phối rộng rãi khi được cho phép theo quy định, fan-based sale cho IP hoặc các chương trình ưu đãi doanh thu. Sau khi phát hành, tài sản tiếp tục được giám sát bằng FinLedger, đối soát với ngân hàng và hệ thống POS. Báo cáo minh bạch được xuất định kỳ để đảm bảo quyền lợi cho người tham gia.
Thanh khoản và giao dịch khác
Tùy theo mô hình và quy định áp dụng, tài sản có thể được chuyển nhượng lại thông qua các đơn vị cung cấp dịch vụ trên hệ thống. Điều này giúp cải thiện giá trị sử dụng và tăng tính linh hoạt cho người sở hữu.
Ứng dụng mô hình vào từng nhóm tài sản
Với bất động sản, việc tập trung vào việc minh bạch hóa dòng tiền từ thuê hoặc khai thác thương mại hơn thay vì can thiệp vào quyền sở hữu trực tiếp. Với F&B và bán lẻ, mô hình CoffeeFi cho phép kết nối POS để ghi nhận doanh thu tức thời, từ đó giúp người tham gia theo dõi hiệu suất theo thời gian thực. Trong lĩnh vực tài sản doanh nghiệp, quyền lợi có thể được mô tả dựa trên doanh thu, lợi nhuận hoặc hợp đồng thương mại hoặc các mô hình khai thác mới như mô hình chia sẻ doanh thu bản quyền. Với hàng hóa như vàng hay nông sản, có thể xem xét đến triển khai cơ chế kiểm kê kho và đối soát giá quốc tế.
Eric Vương: “Giá trị của RWA nằm ở minh bạch dữ liệu, chứ không chỉ nằm ở thuật ngữ hay công nghệ.”
Vai trò quyết định của Compliance
RWA có thể vận hành bền vững khi được xây dựng trên nền tảng tuân thủ pháp lý đầy đủ. Áp dụng các yêu cầu về nhận diện khách hàng (KYC), phòng chống rửa tiền (AML/CFT), giới hạn nhà đầu tư theo quốc gia, kiểm toán tài sản, cơ chế escrow và bảo vệ nhà đầu tư cá nhân. Quy trình này hướng đến sự phù hợp với tình hình Việt Nam giai đoạn 2025–2028 và các tiêu chuẩn quốc tế như MiCA (EU).
Kết luận
RWA không phải một trào lưu nhất thời, mà là cách tiếp cận nhằm chuẩn hóa dữ liệu, chính sách và cơ chế vận hành của tài sản trong kỷ nguyên số. Quy trình này được gợi ý nhằm hướng tới những yêu cầu khắt khe về minh bạch, chuẩn IFRS, tuân thủ pháp lý và khả năng mở rộng quốc tế. Mục tiêu của các bài viết này không phải chạy theo xu hướng, mà là mong muốn xây dựng một nền tảng chia sẻ kiến thức về RWA bền vững, chuẩn mực và phục vụ cho giai đoạn phát triển 2025–2035.
Chuỗi bài mang tính chia sẻ kiến thức – thông tin, không phải bất kỳ lời khuyến nghị đầu tư hay chào bán sản phẩm tài chính nào, không nhằm để phân tích hay tư vấn/dự đoán pháp lý mà tập trung chia sẻ về công nghệ, kinh tế, đầu tư. Các nội dung đề cập đến quy định, nếu có, sẽ được viết dựa trên các nguyên tắc pháp luật đã có, các phần chưa có quy định chi tiết sẽ được giải thích và đề cập dựa trên kinh nghiệm tại các quốc gia đã triển khai trên thực tế. Quý độc giả cần chủ động tìm đọc và nắm rõ chủ trương chính sách, khung pháp lý hiện hành của Việt Nam thông qua văn bản chính thống; đồng thời, cần tuân thủ khung pháp lý hiện hành và chỉ hoạt động khi được cấp phép cụ thể, thận trọng và có trách nhiệm với Nhà nước, cộng đồng, xã hội.
