Ngành F&B (Food & Beverage) tại Việt Nam đang tăng trưởng mạnh, quy mô ước tính hàng chục tỷ USD mỗi năm với số lượng lớn cửa hàng, thương hiệu và mô hình nhượng quyền. Song song với cơ hội là những “điểm nghẽn” quen thuộc: nhu cầu vốn để mở rộng, chi phí vận hành cao, thiếu minh bạch dòng tiền, khó tiếp cận nguồn vốn , và rủi ro thất thoát doanh thu thực tế.
Bài viết này giới thiệu một góc nhìn về “tokenize doanh thu” – là chuẩn hóa và số hóa quyền nhận một phần dòng tiền bán hàng trong tương lai, dựa trên dữ liệu doanh thu đã ghi nhận từ hệ thống bán hàng. Vì sao doanh thu F&B phù hợp để “tokenize”?
Doanh thu F&B hình thành liên tục theo giờ, theo ngày; dữ liệu phát sinh từ POS, hóa đơn điện tử, mã QR/ ví điện tử… nên có thể được đối soát và theo dõi gần như theo thời gian thực. Khác với các mô hình truyền thống ghi nhận quyền sở hữu tài sản, mô hình này chỉ gắn với dòng tiền bán hàng; nhờ đó giảm thiểu rủi ro pháp lý liên quan đến chuyển quyền tài sản. Quy mô ngành lớn, nhu cầu vốn thường xuyên cho việc mở chi nhánh, nâng cấp, cải tạo cửa hàng cũng là điều kiện thuận lợi để xem xét.
Cách thức vận hành
- Kết nối dữ liệu bán hàng (POS): Doanh thu ghi nhận từ POS/ hóa đơn điện tử được đồng bộ sang “sổ cái số” ( sử dụng công nghệ chuỗi khối) và hệ thống đối soát.
- Xác định tỷ lệ chia sẻ: Doanh nghiệp lựa chọn tỷ lệ phần trăm doanh thu dự kiến phân bổ cho người nắm giữ quyền nhận doanh thu (ví dụ 10%), thời hạn, chu kỳ chi trả và các ngưỡng an toàn.
- Phân phối quyền nhận doanh thu: Doanh nghiệp ghi nhận quyền lợi cho nhà đầu tư thông qua các “chứng chỉ quyền nhận doanh thu” (ký hiệu REV để dễ theo dõi) theo quy trình, đối tượng và phạm vi phù hợp. Nguồn vốn hợp tác dùng cho mục đích đã công bố (mở rộng, cải tạo…).
- Chi trả theo chu kỳ: Doanh thu thực tế sau đối soát được phân bổ theo tỷ lệ/chu kỳ đã định (ngày/tuần/tháng), thực thi bằng hợp đồng/logic tự động hóa, kèm cơ chế tạm giữ – điều chỉnh sai số.
- Chuyển nhượng có kiểm soát: Khi có khung pháp lý cụ thể, Chứng chỉ REV có thể được giao dịch trên nền tảng có cơ chế KYC/AML, lưu ký – giám sát và tuân thủ phạm vi được cấp phép.
Mô phỏng minh họa cho mô hình RWA doanh thu
Giả sử một cửa hàng cà phê có doanh thu bình quân 500 triệu đồng/tháng (giả định đã hoàn tất các nghĩa vụ thuế, tài chính,…) Doanh nghiệp lựa chọn chia sẻ 10% doanh thu theo chu kỳ tháng, tương đương tối đa 50 triệu đồng/tháng để phân bổ cho người nắm giữ chứng chỉ REV. Nếu phát hành 100.000 đơn vị REV, mỗi đơn vị về nguyên tắc có thể tương ứng với tối đa ~500 đồng doanh thu/tháng, tùy thuộc kết quả bán hàng thực tế, điều chỉnh bởi cơ chế dự phòng, hoàn trả và các chi phí hợp lệ theo thỏa thuận.
Với mô hình này, Doanh nghiệp có thể tiếp cận nguồn vốn phục vụ mở rộng/ nâng cấp; người nắm giữ chứng chỉ theo dõi số liệu qua bảng điều khiển minh bạch. Mô hình này có thể mang đến nhiều lợi điểm trong tương lai, khi có khung pháp lý cụ thể điều chỉnh.
Lợi ích kỳ vọng
Đối với doanh nghiệp F&B, mô hình giúp tiếp cận nguồn vốn linh hoạt hơn so với các hình thức truyền thống; tăng tính gắn kết khách hàng – thương hiệu nhờ minh bạch số liệu; giữ nguyên quyền kiểm soát hoạt động. Với cá nhân tham gia ở vai trò người nắm giữ quyền nhận doanh thu, ngưỡng tham gia có thể nhỏ; việc theo dõi minh bạch hơn nhờ dữ liệu từ POS và báo cáo định kỳ. Ở tầm thị trường, nếu được áp dụng đúng khuôn khổ, mô hình có thể góp phần tăng kỷ luật tài chính, thúc đẩy chuẩn hóa kế toán – báo cáo trong khối SME F&B.
Thách thức & tiêu chuẩn vận hành
Thành công phụ thuộc vào chất lượng dữ liệu và kỷ luật vận hành: kết nối POS chuẩn hóa, hợp đồng – quy trình chi trả rõ ràng, quản trị dòng tiền và dự phòng rủi ro, công bố thông tin minh bạch.
Khuyến nghị khung tiêu chuẩn gồm: định danh doanh nghiệp; kiểm toán dòng tiền; tích hợp POS–sổ cái số; hợp đồng số phân bổ doanh thu; báo cáo định kỳ; tuân thủ chuẩn kế toán ; quản trị rủi ro; cơ chế khiếu nại – giải quyết tranh chấp.
“Chuẩn ngay từ đầu sẽ rẻ hơn rất nhiều so với ‘vá’ ở đoạn cuối.” — Eric Vương
Kết luận
F&B là lĩnh vực có dòng tiền nhanh, nhu cầu vốn liên tục và dữ liệu bán hàng tương đối minh bạch nhờ POS. “Tokenize doanh thu” – hiểu là số hóa và chuẩn hóa quyền nhận một phần doanh thu – là hướng tiếp cận đáng cân nhắc nếu được thiết kế, kiểm soát và thí điểm đúng khuôn khổ, hướng tới minh bạch hơn cho doanh nghiệp và người tham gia.
Chuỗi bài mang tính chia sẻ kiến thức – thông tin, không phải khuyến nghị đầu tư hay chào bán sản phẩm tài chính, không nhằm để phân tích hay dự đoán pháp lý mà tập trung chia sẻ về công nghệ, kinh tế, đầu tư. Các nội dung đề cập đến quy định, nếu có, sẽ được viết dựa trên các nguyên tắc pháp luật đã có, các phần chưa có quy định chi tiết sẽ được giải thích và đề cập dựa trên kinh nghiệm tại các quốc gia đã triển khai trên thực tế. Quý độc giả cần chủ động tìm đọc và nắm rõ chủ trương chính sách, khung pháp lý hiện hành của Việt Nam thông qua văn bản chính thống; đồng thời, cần tuân thủ khung pháp lý hiện hành và chỉ hoạt động khi được cấp phép cụ thể, thận trọng và có trách nhiệm với Nhà nước, cộng đồng, xã hội.
Vương Lê Vĩnh Nhân (Eric Vương)
Chủ tịch HĐQT
Công ty Cổ phần Đầu tư HVA
